Kanada’da Çalışabilmenin Dört Yolu

‘Kanada’da nasıl çalışırım?’ en çok aldığım sorulardan biri ve bu sorunun herkese uygun olabilecek tek bir cevabı yok. Kanada’da çalışma konusu çok kapsamlı bir konu. Ben bu yazıda en fazla kişiye hitap edebilecek dört yoldan ana hatlarıyla bahsedeceğim.

1- Kanada’da Öğrenim Görmek

 Öğrenim görürken çalışmak

Şu şartlarda kampüs dışında ek bir izne gerek olmadan 20 saate kadar çalışabilirsiniz:

• Bir DLI’da tam zamanlı öğrenciyseniz
• Bir yüksek öğrenim programına kayıtlıysanız
• Öğrenim programınız en az 6 ay uzunluğunda ise ve sonucunda bir derece, diploma veya sertifika veriliyorsa
• Programınız başladıysa
• SIN numaranız var ise
• Çalışabileceğinize dair ifade Study Permit’inizde yer alıyorsa

Ara tatillerde (scheduled break) ders alıyor olsanız dahi tam zamanlı çalışabilirsiniz. Okulunuzdan bitirme mektubunu ve final transkriptinizi aldığınız gün çalışmayı bırakmalısınız. Ancak geçerli bir Study Permitiniz var iken mezuniyet sonrası çalışma iznine başvurursanız, bu başvuruyu yaptığınız gün tam zamanlı olarak çalışmaya başlayabilirsiniz.

Çalışmaya izninizin olduğu bir programı bitirip yine çalışmaya izninizin olduğu başka bir program kabul aldıysanız iki program arasında 150 günü geçmeyecek şekilde tam zamanlı olarak çalışabilirsiniz.

Kampüs içinde çalışmanın detaylarına girmeyeceğim. Bu bağlantıdan gerekli bilgilere ulaşabilirsiniz.

Eğer programınız co-op’lu bir programsa ayrıca bir co-op çalışma izninizin olması gerekir. Bu çalışma izninde işveren okul olarak geçer ve co-op döneminiz boyunca programın bir parçası olarak okulunuzun onayladığı bir iş yerinde tam zamanlı olarak çalışabilirsiniz. Bu 20 saatlik kampüs dışında çalışabilme hakkınızı etkilemez.

Öğrenci statüsünde iken kazandığınız Kanada iş deneyimi sizi Canadian Experience Class için uygun yapmaz ya da Express Entry’de Kanada iş deneyimi puanı getirmez.

Öğrenim sonrası çalışmak (Mezuniyet sonrası çalışma izni – PGWP)

Öğrenim görürken çalışabilmeniz mezuniyet sonrası da çalışma iznine sahip olabileceğiniz anlamına gelmiyor. Bu çalışma izni için kişilerin PGWP uygunluğu olan bir DLI’dan mezun olmuş olmaları gerekiyor. Bunu genel olarak devlet kolej ya da üniversiteleri ve de bulundukları eyalet tarafından derece (ön lisans, lisans, yüksek lisans, doktora) vermeleri onaylanmış özel yüksek öğrenim kurumları olarak tanımlayabiliriz. Ayrıca, mezunların aşağıdaki kriterlerin tümünü karşıladıklarına dair net kanıtlar sunulması isteniyor:

• Uygunluğu olan bir kurumda, bir derece, diploma veya sertifika ile sonuçlanan en az 8 aylık bir akademik veya mesleki eğitim programını tamamlamış olmanız
• Program boyunca Kanada’da tam zamanlı öğrenci statüsünü korumuş olmanız (son dönem ya da onaylı izinler dışında)
• Okuldan programın şartlarını yerine getirdiğinizi onaylayan transkript ve bitirme mektubu almış olmanız.

Mezuniyet sonrası çalışma izni (PGWP) uygunluğunuz var ise ve Study Permit’iniz geçerliyken başvurunuzu yaparsanız başvurunuzun sonuçlanmasını beklemeden tam zamanlı olarak çalışmaya başlayabilirsiniz ve bu noktadan itibaren Express Entry Kanada iş deneyimi puanını alabilmeniz için takvim işlemeye başlar.

 Önemli not: Study Permit, mezuniyetten 90 gün sonra ya da Study Permit dokümanında bulunan bitiş tarihinde geçerliliğini yitirir. Hangi tarih önceyse onu dikkate almak gerekir.

Mezuniyet sonrası çalışma izni bir ‘açık çalışma izni’dir ve kişinin bu izinle tek bir işverene bağlı olma şartı yoktur. Ancak bu izinle alınan iş teklifi Express Entry’de iş teklifi puanı sağlamaz.

2- Pozitif LMIA Yoluyla İş Teklifi Almak

Kanada’da bir şirketin bir çalışana ihtiyacı var ise ve bu pozisyon için yabancı bir çalışan istihdam etmek istiyorsa bunun için yabancı çalışana iş teklifinde bulunmadan önce, devlete LMIA (Labour Market Impact Assessment) denilen başvuruda bulunması gerekir. Basit bir anlatımla, bu başvurunun amacı var olan pozisyonlar için öncelikle Kanada iş gücü piyasasındaki adayları değerlendirmek ve devleti söz konusu pozisyon için yabancı çalışan istihdam etmekle Kanada iş gücü piyasasının olumsuz etkilenmediği konusunda ikna etmektir.

Başvuru aşamasında işverenden istenen pek çok bilgi ve belge vardır. Söz konusu pozisyona Kanada’dan birini bulamadığını kanıtlayabilmek için işverenin bir ay süreyle Kanada Hükümetinin iş arama sitesinde ve ek olarak minimum iki ayrı mecrada daha ilan vermiş olması gerekir. Buna ek olarak ilanlara başvuru gelmişse neden başvuranların işe uygun olmadığını da açıklaması istenir. Eğer yapılan başvuru sonucunda işverenin bu çabaları ve yabancı çalışan istihdam etme isteği uygun bulunursa LMIA sonucu olumlu olur ve işveren yabancı çalışanı istihdam etmek için onay almış olur.

Bundan sonra kişi işverenin aldığı LMIA’in bir kopyasıyla söz konusu pozisyon için çalışma izni başvurusu yapabilir. Eğer kişinin çalışma izni başvurusunun reddine neden olabilecek bir durum söz konusu değilse kişi üzerinde yalnızca ona iş teklifinde bulunmuş işverenin adı olan çalışma iznini alabilir. Bu çalışma izninin süresi LMIA’de belirtilen süre kadar olur. Bu tür bir çalışma izni ile kişinin başka bir işveren için çalışma şansı olmaz. Burada bilmeniz gereken en önemli konulardan biri çalışan adayının LMIA sürecine hiçbir şekilde dahil edilemeyeceği – başvuru maddi açıdan ve sürecin yönetilmesi açısından işveren sorumluluğundadır.

Pozitif LMIA yoluyla çalışma izni başvurusu yapmaya hak kazanmış olan kişiler, pozisyon ‘skilled work’ kategorisinde ise, kişinin Express Entry uygunluğu var ise ve LMIA başvurusu aynı zamanda PR başvurusunu destekliyor ise pozisyona bağlı olarak Express Entry’de 50 ya da 200 ek puan alabilirler.

3- Eyalet Aday Programları ya da Pilot Programlar Kapsamında İş Teklifi Almak

Eyalet aday programları ya da pilot programlar kapsamında yabancı bir çalışana iş teklifinde bulunmak LMIA başvurusu gerektirmez ancak tabii bir takım koşullar bu programlar için de mevcut. Çok sayıda eyalet aday programı olduğu için detaylara girmeyeceğim ama özetle, bazı eyaletlerin LMIA sürecine benzer bir ilan verme koşulunun olduğunu, bazı eyaletlerde iş teklifinin geçerli sayılması için eyalet hükümetinden onay alınması gerektiğini, bazı eyaletlerde ise iş teklifinde bulunan iş verenle hali hazırda belirli bir süredir çalışıyor olmak gibi şartlar olduğunu söyleyebilirim.

Bu programlar kapsamında eyalet adaylığı alan kişiler Kanada çalışma izni başvurusu yapabilmenin yanı sıra kalıcı oturum izni başvurusu da yapabilirler.

4- Şirket İçi Transfer (Intra-Company Transferee)

Çalıştığınız şirketin Kanada’da bir şubesi var ise şirketinizin sizi LMIA başvurundan muaf olarak Kanada’ya transfer etmesi mümkün. Bu alternatif ‘Uluslararası Hareketlilik Programı: Kanada çıkarları – Kayda değer fayda’ başlığı altında geçiyor ve her pozisyon için mümkün olmuyor.

Transferi mümkün olabilen üç kategori mevcut:

• Yöneticiler ve üst düzey yöneticiler
• Fonksiyonel yöneticiler
• Uzmanlaşmış bilgi çalışanları (specialized knowledge workers)

Bu kategoride ayrıca Kanada’daki şirketle Kanada dışındaki şirketin ilişkisi ve çalışanın program şartlarına uyuyor olması gibi faktörlere bakılıyor.

Şirket içi transfer, faaliyetlerini Kanada’da da devam ettirmek isteyen şirket sahipleri için de güzel bir seçenek sunuyor tabii bu noktada Kanada’da kurulacak işin ülkeye kayda değer bir ekonomik fayda sağlaması şartı var.

Bu tür çalışma izni ile Kanada’ya gelenler 1 yıl tam zamanlı olarak Kanada’da çalıştıktan sonra, aynı şirkette çalışmaya devam edecek olmaları ve Express Entry başvurusu için uygunlukları olması halinde çalıştıkları pozisyona bağlı olarak artı 50 ya da 200 puan alıyorlar.

Tüm bu kategorilerde eş ya da partnerlerin de belirli koşullarda açık çalışma izni başvurusu yapma hakkı bulunuyor. (Notlar: 1. Mezuniyet sonrası çalışma izni uygunluğu olmayan özel kariyer koleji gibi okullarda program boyunca öğrenci çalışabiliyor ama eşe çalışma izni verilmiyor. 2. PGWP sahibi olan kişinin eşinin çalışma izni alması ya da mevcut iznini uzatması mezun olan kişinin ‘skilled work’ olarak tanımlanan bir işte çalışıyor olmasına bağlı, yani şartlı bir başvuru söz konusu.)

Kanada’da çalışma izni olmadan iş başvurusunda bulunan çoğu kişinin iş başvurularına olumlu dönüş alamama nedeni 2. ve 3. maddelerin işveren için zahmetli yollar olması. İşverenlerin yabancı çalışanları istihdam etmek için gerekli süreçlere girdiği pek çok örnek var ancak başarılı sonuçlar Kanada iş gücü piyasasında işverenlerin çalışan bulmakta zorluk çektiği pozisyonlar için mümkün.

Eğer Kanada’da talep gören bir mesleğiniz var ise araya hiçbir aracı koymadan direkt olarak işverenlerle bağlantıya geçmeniz en sağlıklı yol olacaktır. Kanada’da iş bulma isteğinizi sömürmek isteyen ve sizi maddi manevi zarara uğratacak pek çok insanın varlığı bilinen bir gerçek ve bu zararlara uğradıktan sonra geri dönüşü olmuyor ne yazık ki.