Önümüzdeki hafta Quebec’in, eyaletteki Fransızca dilini korumak için tartışmalı yasa önerisi olan Bill 96’yı onaylaması bekleniyor. Tasarı, Fransız dili tüzüğü dahil olmak üzere eğitim ve sağlıktan göçmenlerin başka dillerde hizmet alması hakkına kadar her noktada reformu kapsıyor.
Fransızca dilinden sorumlu bakan Simon Jolin-Barrette de konuyla ilgili olarak, Quebec’in bir Fransız eyaleti olması nedeniyle halkın bu resmi dili kullanması gerektiğini ifade etti. CBC’ye verdiği bir demeçte “Eğer Quebec’te Fransızca’nın gelişmesini istiyorsak, bunu ilk olarak eyalet seviyesinde gerçekleştirmeliyiz. Eğer daha fazla vatandaşın Fransızca konuşmasını istiyorsak buna örnek olması gereken de Quebec eyaletidir.” dedi.
Bununla birlikte, tasarı, Kanada Haklar ve Özgürlükler Tüzüğü tarafından garanti edilen temel özgürlükleri geçersiz kılması da dahil olmak üzere birçok açıdan eleştiri aldı.
Peki tüm bunlar Quebecliler için ne anlama geliyor? Bill 96 nedir ve ne değildir? Pratikte nasıl çalışacak? Hangi kısımları eleştirmenleri endişelendirdi? İşte şimdiye kadar bilinenler:
Eğitim
Tasarı, CEGEP olarak bilinen İngilizce eğitim veren kolejlere kaç öğrencinin girebileceğini sınırlayacak. İngilizce dilindeki CEGEP’lerdeki öğrenci sayısı bir önceki eğitim yılındaki öğrenci sayısından fazla olamayacak ve Quebec’teki toplam öğrenci nüfusunun %17.5’ini geçemeyecek.
İngilizce dilindeki CEGEP’lerdeki öğrencilere de yeni zorunluluklar getiriliyor. Buna göre tüm öğrencilerin en az 45 saatlik Fransızca ders alması gerekecek.
Ayrıca mezun olmak için bir şart daha var. Bill 96’ya göre hükümetin gerekli gördüğü seviyede Fransızca konuşma ve yazma bilgisine sahip olmayan öğrenciler diplomalarını alamayacaklar.
Bu da demek oluyor ki, CEGEP eğitiminin sonunda bir Fransızca sınavı olacak. Sınav, öğrencinin İngilizce veya Fransızca CEGEP’e gitmiş olup olmadığına bakılmaksızın eyalet genelinde aynı olacak ve mezun olması için geçmesi gerekecek.
Sağlık
Bill 96, devlet kurumlarının “Fransız dilini kullanmaları, kalitesini yükseltmeleri, Quebec’te gelişmesini sağlamaları ve korumaları” gerektiğini söylüyor. Ancak istisnaya göre sağlık ve kamu güvenliğini ilgilendiren durumlarda Fransızca dışında başka bir dil kullanılabilecek. Bununla birlikte, tasarıda başka bir bölüm, bir devlet kurumunun “bu diğer dili sistematik olarak kullanamayacağını da” belirtiyor.
İnsanları endişelendiren kısımlardan biri olmasına rağmen Jolin-Barrette Bill 96’nın sağlık alanında reformuyla ilgili şunları söyledi: “İngilizce sağlık hizmeti almak isteyen herkes alabilir. İngilizce konuşan bir Quebec’li, yeni bir göçmen ya da turistseniz, sağlık hizmetini İngilizce olarak alabilirsiniz. Önceden de böyleydi. Şimdi de böyle. Gelecekte de, Bill 96’dan sonra da böyle olacak.”
Ancak McGill Üniversitesi hukuk fakültesi dekanı Robert Leckey, sağlık sisteminin muafiyeti uygulamasına ne zaman izin verileceğinin belirsiz olduğunu söyledi.
Leckey, Quebec’in dini sembollerle alakalı yasa tasarısı olan Bill 21’de bütün sağlık sisteminin yasadan muaf olduğunu belirtmesine rağmen Bill 96 için böyle bir durumun söz konusu olmadığını ifade etti.
Adalet
Bill 96’nın sağlık sisteminde olduğu gibi adalet sisteminde de bir istisnası var. Buna göre Quebecliler mahkemede İngilizce veya Fransızca dilini kullanabilecek, yani kanun bu anlamda değişmeyecek.
Ancak İngilizce bilen bir hakim bulmanın ne kadar kolay olacağı ise bambaşka bir konu.
Bill 96, hakimlerin artık “resmi dilden başka bir dilde belirli bir düzeyde bilgi sahibi olmalarına” gerek olmadığını belirtiyor.
Dolayısıyla, mahkemede hala İngilizce konuşma hakkı var olsa da, gelecekte iki dil bilen bir hakimin ne kadar yaygın olacağı bilinmiyor.
İş Hayatı
Bill 96 ayrıca işyerinde Fransızca’ya da değiniyor ve Quebec’in dil ofisine, eyaletin resmi dilinde faaliyet göstermediğinden şüphelenilen işletmeleri araştırmak için kapsamlı yeni yetkiler veriyor.
Bill 96’dan önce, yalnızca 50 veya daha fazla çalışanı olan işletmelerin, işyerinin ortak dilinin Fransızca olmasını sağlaması gerekiyordu. Buna göre, bir Fransız komitesine sahip olmak ve hükümetin şirketin ortak dilinin Fransızca olduğunu onaylayan bir sertifikasını almak zorunluydu.
Bu karar, artık en az 25 çalışanı olan işletmeler için geçerli olacak.
Ayrıca işverenler, çalışanları işe alırken veya terfi ettirirken Fransızca dışında herhangi bir dil talep edemeyecekler. Ancak işveren başka bir dilin o iş için gerekli olduğunu kanıtlayabilirse o zaman bu kuraldan muaf olabilecek.
Yine de işyerlerinde gerektiği şekilde Fransızca konuşulmamasından şüphe duyulursa sonuçlarının neler olabileceğiyle ilgili endişeler sürüyor.
Université de Montréal’de anayasa hukuku profesörü olan Frédéric Bérard, “Bu, bakanların veya müfettişlerin, müdahale ve el koyma anlamında istediklerini yapabilecekleri anlamına geliyor” dedi. “Bu müfettişlerin, herhangi bir adli izin almadan sizin yerinize gidip istedikleri her şeye el koymalarının bu kadar kolay olabileceğini görmek kesinlikle iyi bir duygu değil.”
Quebec’e Yeni Gelenler
Yeni kurallara göre, Quebec’e taşınan mülteci ve göçmenlerin, gelişlerinden sonraki altı ay boyunca İngilizce veya başka bir dilde hizmet almalarına izin verilecek.
Bundan sonraki süreçte ise, “sağlık, kamu güvenliği veya adalet” istisnalarından birine girmediği sürece, tüm devlet hizmetleri yalnızca Fransızca olacak.
Yeni gelenlere hizmet sunanlar da bunu Fransızca yapmak zorunda kalacaklar.
Bu nedenle, örneğin, İtalyanca da konuşabilen bir hükümet çalışanı, anadili İtalyanca olan bir göçmene yardım ediyor bile olsa yalnızca Fransızca kullanmakla yükümlü olacak.
Kaynak: Laura Marchand/ CBC
Fotoğraflar: CBC
